Неліктен алма кесілген жерде қараңғыланады?
Алманы кескен кезде оның жасушаларын зақымдаймыз. Бұл жасушалардың ішінде полифенолоксидаза ферменттері (ПФО) және фенолды қосылыстар бар. Ауа оттегімен байланыста болған кезде ПФО ферменттері фенолдық қосылыстардың тотығуын катализдейді, оларды хинондарға айналдырады. Хинондар өз кезегінде полимерленіп, қоңыр түске жауап беретін пигменттер – меланиндер түзеді. Қараңғыланудың алдын алу үшін бұл ферментативті реакцияны бәсеңдету немесе тоқтату керек: Алма үстіне лимон шырынын құйыңыз: қышқыл PFO ферменттерін тежейді. Алманы тұзды суға батырыңыз: тұз сонымен қатар ферментативті белсенділікті баяулатады.
Алманы ауа өткізбейтін контейнерде сақтаңыз: оттегіге қол жеткізуді шектеу тотығуды баяулатады.
Неліктен қамырға сода қосқанда ол ауаға айналады?
Сода (натрий бикарбонаты, NaHCO₃) қыздырылған кезде ыдырап, көмірқышқыл газын (CO₂) шығарады. Көмірқышқыл газы қамырда көпіршіктер түзеді, Бұл оны жұмсақ әрі әуе етеді. Қышқыл (мысалы, айран, сірке суы) соданың тез ыдырауына және көмірқышқыл газының көбірек бөлінуіне көмектеседі. Бұл фактілер химия тек дерексіз ғылым емес, біздің күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігі екенін көрсетеді. Химиялық процестерді түсіну айналамыздағы әлемді жақсы түсінуге және саналы шешімдер қабылдауға көмектеседі.
А. Сыздыкова