Тәуелсіздік жолында

Тәуелсіздік жолындағы шешуші қадам. Республиканың Жоғарғы Кеңесі 1990 жылғы сәуірде Қазақ КСР Президенті лауазымын белгілеу туралы Заң қабылдады. Н. Назарбаев Қазақ КСР президенті болып сайланды. 1990 жылғы 25 қазанда Жоғарғы Кеңес Қазақ КСР-інің Мемлекеттік Егемендігі туралы Декларацияны қабылдады.

1991 жылғы 17 наурызда өткен КСРО-ны сақтау туралы Бүкілодақтық референдумда референдумға қатысқан қазақстандықтардың 94,1% - ы Кеңес Одағын сақтау үшін өз дауыстарын берді. 1991 жылғы шілдеде Қазақстан КП ОК кеңейтілген Пленумында Н. Назарбаев жаңа Одақтық шарттың жобасы туралы баяндама жасады.

Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комитеттің (ТЖМК) Мәскеудегі мемлекеттік төңкерісті жүзеге асыру әрекеті 1991 жылы 19-21 тамызда болды. Тамыз төңкерісін ұйымдастырушылар құлаған Кеңес Одағын қалпына келтіруді мақсат етті. Президент Н.Назарбаев 1991 жылғы 20 тамызда республикалық теледидар арқылы халыққа үндеуінде Қазақстанда төтенше жағдай енгізілмейтінін ерекше атап өтіп, тыныштық пен ұстамдылықты сақтауға шақырды.

1991 жылы 21 тамызда Қазақстан Президентінің Жарлығымен Қазақ КСР Қауіпсіздік Кеңесі құрылды. 1991 жылы 23 тамызда Н. Назарбаев КОКП ОК Саяси Бюросының құрамынан шығатынын мәлімдеді. Содан кейін Қазақстан Коммунистік партиясы КОКП құрамынан шықты. 1991 жылғы 7 қыркүйекте республика Компартиясының төтенше съезі Қазақстан Компартиясын тарату туралы шешім қабылдады. Жаңа партия - Қазақстанның социалистік партиясы құрылды.

КОКП мүшелерінің бір бөлігі 1991 жылғы 5 қазанда "Қазақстанның Халық Конгресі" партиясын ұйымдастырды, оның негізгі мақсаты парламенттік әдістерді пайдалану арқылы елдің одан әрі әлеуметтік-экономикалық дамуы болды. О.Сүлейменов пен М. Шаханов партияның тең төрағалары болып сайланды.

1991 жылдың қазанында Қазақстан ЛКЖО кезектен тыс XVIII съезі өтті, ол ұйымның атауын Қазақстанның Жастар Одағы деп өзгерту туралы шешім қабылдады.

Қазақстан Президенті Н. Назарбаевтың Жарлығымен 1991 жылғы 29 тамызда Семей ядролық полигоны жабылды. Бұған "Невада-Семей" антиядролық халықтық қозғалысы мен оның көшбасшысы Олжас Сүлейменов үлкен рөл атқарды. 1992 жылғы 18 желтоқсанда "Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы"Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. 1995 жылы бұрынғы Семей полигонындағы соңғы ядролық заряд жойылды.

Тәуелсіздік жариялау. 1991 жылғы 1 желтоқсанда Қазақстан Президентінің бүкілхалықтық сайлауы өтті. Президент болып Н.Ә. Назарбаев сайланды. 10 желтоқсанда ол ант берді. Бір мезгілде Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы Е.Асанбаев вице-президент сайлауы болып өтті. 1991 жылғы 10 желтоқсанда Қазақ КСР-ін Қазақстан Республикасы деп қайта атау туралы шешім қабылданды.

1991 жылғы 12 желтоқсанда Н.Ә. Назарбаев "1986 жылғы 17-18 желтоқсандағы Қазақстандағы оқиғаларға қатысқаны үшін жауаптылыққа тартылған азаматтарды ақтау туралы" жарлық шығарды, ол бойынша желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін қылмыстық, әкімшілік және тәртіптік жауаптылыққа тартылған адамдар ақталды.

1991 жылы 8 желтоқсанда Минскіде (Беловеж тоғайында) РСФСР, Украина және Беларусь басшылары Кеңес Одағының орнына Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын (ТМД) құру туралы келісімге қол қойды. 1991 жылы 13 желтоқсанда Ашхабадта Орта Азия мен Қазақстан Республикалары басшыларының кездесуі өтті, олар Минскіде қабылданған шешімдерге қолдау білдіретіндерін мәлімдеді.

1991 жылғы 16 желтоқсанда Жоғарғы кеңес "Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы"Заңды қабылдады.

1991 жылғы 21 желтоқсанда Алматыда бұрынғы КСРО-ның 11 республикасының басшылары (Грузия бақылаушы ретінде қатысты) Алматы декларациясы деп аталатын ТМД құру туралы келісімге қол қойды. Кеңес Одағының ыдырауының заңды дизайны болды. Кездесудің елеулі жетістіктерінің бірі ядролық қаруға қатысты бірлескен іс-қимылдар туралы уағдаластық болды, бұрынғы Кеңес Одағының ядролық арсеналын бірлесіп бақылау тетіктері айқындалды.

Иржанова Б.Е.